In 2011 kwam in het Engelse voetbal vakblad FourFourTwo een artikel online van Ben Welch met Michael Carrick waarin verdiepend ingegaan werd op defensieve organisatie zonder bal. De ex-prof van Manchester United benoemde daarin het volgende:
“If you’re playing the holding role in a central three in midfield, you’re screening the two centre-halves and stopping the service getting to the opposition’s forwards. If the game is being played at 100mph, don’t get carried away with what’s happening – positioning is the key. (...) If the opposition floods the midfield and one of their forwards drops deep, you have to get information from your centre-halves. If you’ve got to keep looking over your shoulder you can’t see what’s happening in front of you. Angle your body so you’re in a position to cut out passes to their centre-forwards, but also be able to face the play. If the opposition get the ball in between you and your centre-halves, they’re running forward and you’re running back – and then you have a problem. (...) Avoid getting dragged out wide, leaving space in the middle for players to run into – this puts your centre-backs under pressure. Sometimes the danger is out wide and you’ve got to deal with it, but make sure you’ve got cover. But if you’re being hit on the counter-attack and you’re the only midfielder, you don’t want to be going out wide – let them have it and try to delay them so you can get bodies back. (...) Shut off the angles. If you press the player on the ball you’re creating space in behind you and they can pass into that space. Force the opposition to play the ball where you want. Do this by stepping off the player you’re marking and drawing them into a pass, then trying to intercept it."
De les die Carrick probeerde mee te geven? Durf je man los te laten en de tegenstander te controleren in zones waar de tegenstander niet gevaarlijk is en waar jij wilt dat zij de bal hebben. Of zoals in voetbal jargon gezegd: hanteer zonedekking. Opvallend genoeg zijn dat opvattingen die haaks op de spelideeën van trainer Ruud van Nistelrooij staan. Ruud van Nistelrooij lijkt immers vooral bij een defensieve organisatie met mandekking als voornaamste spelopvatting te zweren.
In de 43e minuut tegen Cambuur is dat goed terug te zien in onderstaande situatie. PSV is teruggeplooid op eigen helft en heeft eigenlijk overal koppeltjes gevormd over het veld. Door deze spelopvatting van Ruud van Nistelrooij wordt Sangare helemaal naar de zijlijn weggetrokken door zijn man die een diepte loopactie maakt. Hierdoor kan de onderlinge afstand tussen Veerman en Sangare echter niet gewaarborgd blijven, want zowel Sangare als Veerman staan gebonden aan hun directe tegenstander. Immers, het voornaamste uitgangspunt van mandekking is dat je je man blijft volgen. Desalniettemin oogt onderstaande situatie op het eerste gezicht totaal niet gevaarlijk.
Cambuur speelt de bal terug en gaat namelijk op zoek naar een nieuwe mogelijkheid tot opbouwen. Hierbij verplaatsen zij logischerwijs de bal van kant. 10 seconden na het bovenstaande shot waarbij Sangare weggetrokken werd aan de zijlijn, ontstaat de volgende situatie waarbij Cambuur opnieuw gaat opbouwen via diens rechter centrale verdediger. Wat opvalt is dat de onderlinge afstand tussen Sangare en Veerman andermaal te groot is. Dit heeft te maken met de situatie in het vorige shot waarbij Sangare uit de as wordt weggetrokken en aan de zijlijn een loopactie van zijn directe tegenstander moet volgen. Wat bovendien opvalt, is het positioneren van Til die zijn positioneren duidelijk heeft gebaseerd op de controleur van Cambuur als voornaamste oriëntatiepunt.
Dit leidt er eigenlijk toe dat heel simpel een passinglijn open komt te liggen richting de spits, in dit geval Tom Boere. Die kan aannemen en zichzelf vrij draaien om een vervolgoptie te vinden. Obispo moet in dit geval uitstappen en wordt daarmee weggetrokken uit de as. Hij verliest in dit geval zijn persoonlijke duel. Op de rechterflank van PSV is te zien dat Teze in een 2vs1 ondertal situatie staat. Dat heeft deels te maken met dat Saibari gebonden staat aan zijn directe tegenstander en deels met de keuze van Sangaré die besluit in het vorige shot zijn man los te laten om de onderlinge afstand met Veerman proberen te herstellen (en daarmee de as af te schermen).
De directe tegenstander van Veerman, de middenvelder van Cambuur met rugnummer '8', doet vervolgens een slimmigheidje door zich met een loopactie in de zestien te positioneren bij Branthwaite als een soort van spits. Veerman moet op dat moment Max rugdekking bieden en een 3vs2 situatie ontstaat voor Cambuur in de zestien tegen Branthwaite en Teze, waarbij de bal vanaf een gevaarlijke plek ingedraaid kan worden en de as door het uitstappen van Obispo helemaal open ligt. In dat gat duikt vervolgens Boere die bijna de bal kan binnen tikken, nadat Teze en Branthwaite in ondertal geklopt worden in de lucht.
Bovenstaande sequentie aan gebeurtenissen typeren voornamelijk waarom PSV in de defensieve organisatie zo kwetsbaar oogt. Men schiet vooral zichzelf in de voet. Obispo valt in deze situatie namelijk weinig te verwijten. Lopende mensen zijn gewoon extreem lastig te verdedigen. En hoewel hij zijn persoonlijke duel eerder moet winnen, kan men vanuit tactisch oogpunt niet met zulke risico's speculeren op het vraagstuk of iemand wel of niet zijn persoonlijke duel wint. Net als dat ook geldt voor Teze en Branthwaite die in ondertal staan. Juist daar zit het grote achterliggende probleem die ervoor zorgt dat PSV defensief achter de feiten aanloopt. Het sluit eigenlijk aan bij de woorden van Carrick die aan het begin geciteerd werden: verdedig de ruimte, niet de tegenstander. Zodra je de tegenstander je belangrijkste oriëntatiepunt is, loop je feitelijk achter je man aan.
In theorie kan dat overigens werken, maar in de praktijk is dat zelden het geval. Het mandekking principe teert zoals gezegd vooral op het gebonden blijven aan je tegenstander, maar zodra tegenstanders met slimme loopacties spelers gaan isoleren en weglokken, kan er een enorm groot speelveld ontstaan waarin spelers persoonlijke duels in grote ruimtes moeten uitvechten. Zoals Carrick verwoordt: "Avoid getting dragged out wide, leaving space in the middle for players to run into – this puts your centre-backs under pressure". Dat was in bovenstaande sequentie duidelijk te zien. Onderstaand fragmenten zijn daar ook een goed voorbeeld van in de pressing van PSV waarbij Til verleid wordt tot het volgen van zijn directe tegenstander richting de zijlijn/breedte, waarmee er opeens een zee van ruimte ontstaat voor resp. de linker en rechter centrale verdediger van Cambuur om in te kunnen dribbelen.
Bovendien moeten spelers in bepaalde situaties wel degelijk de ruimte verdedigen. Neem bijvoorbeeld Veerman die rugdekking moet leveren aan Max. Met als gevolg dat daardoor wel zijn man vrijkomt in de zestien. En waardoor Teze en Branthwaite in ondertal terecht komen. Net als dat Sangare bijvoorbeeld ervoor kiest om vanaf een bepaald moment de ruimte te verdedigen, en dat is geen gekke keuze, maar daarmee komt Teze wel in een 2vs1 ondertal situatie te staan. Pure mandekking werkt alleen als iedereen 90 min lang strak op zijn tegenstander geplakt staat. Daarop speculeren is echter een utopie.
Het feit dat PSV daarop wel degelijk blijft speculeren, voedt toch vooral voer voor discussie of Van Nistelrooij wel een geschikte en tactisch capabele trainer is om PSV te leiden. FC Twente toonde een maand geleden aan dat PSV uitlokken i.c.m. simpele loopacties ervoor zorgt dat men zeer gemakkelijk de defensieve organisatie van PSV aan het wankelen kan brengen. Sangare en Veerman komen dan in grote ruimtes terecht die zij niet kunnen belopen. Vanuit die ruimtes kan de tegenstander tweede ballen winnen om verder te kunnen voetballen. Die succesformule om PSV te bespelen, heeft Cambuur vandaag andermaal onderstreept. Hoewel de prestaties van beide ploegen enorm knap zijn, mag de belangrijkste kanttekening wellicht wel bij PSV zelf gezet worden. PSV schiet namelijk vooral zichzelf in de voet met de huidige manier van verdedigen. Een oud Hollands gezegde luidt dat normaliter een ezel zichzelf niet twee keer tegen dezelfde steen aanstoot. De komende weken lijkt het dat men daar echter helaas toch wel van uit mag gaan.
